Του Νίκου Σερβετά*

Είναι γνωστό ότι την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Γράφουν και οι ηττημένοι κομμάτια της ιστορίας, συνήθως για να εξοραΐσουν τα λάθη τους και τα αίτια τα ήττας, για να δώσουν ύφος ηρωικό, σε κάτι που μπορεί και να μην είναι τόσο ηρωικό.

Απτό παράδειγμα μιάς τέτοιας τραγικής πράξης, την οποία στην Ελλάδα έχουμε εισπράξει ως ηρωική είναι το τραγούδι «Το γελαστό παιδί» που μας έκανε γνωστό με τη μουσική του ο Μίκης Θεοδωράκης και οι περισσότεροι έχουμε ακούσει από τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη. Είναι πολύ ενδιαφέρον να ψάξει κάποιος να δει τις λεπτομέρειες από την πραγματική ιστορία αυτόύ του τραγουδιού και την εκδοχή με την οποία το μάθαμε στην Ελλάδα.

Εν συντομία: Οι στίχοι του αποτελούν μέρος του θεατρικού έργου «Ένας Όμηρος» του Μπρένταν Μπίαν ο οποίος το έγραψε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και αναφέρεται στον Μάικλ Κόλινς. Την ηγετική μορφή του αγώνα των Ιρλανδών για την ανεξαρτησία τους από την Αγγλία και του εμφυλίου που συντάραξε τη χώρα του τη διετία 1921-1922. Μόνο που τον Κόλινς δεν τον σκότωσαν ούτε «οι εχθροί μας» ούτε «οι φαςίστες». Σκοτώσαν «οι δικοί μας το γελαστό παιδί» μπορεί να γίνει καθώς αυτό που γράφει ο Μπίαν είναι ακόμα πιο σκληρό: «…That an Irish son with a rebel gun shot down my Laughing Boy…»

Άλλωστε με αυτή την ερμηνία του πρωτότυπου έχουν νόημα και οι στίχοι που ακολουθούν: «… μον’ να ‘ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι/ και μόνο από βόλι Εγγλέζου να είχε πάει/ και από απεργία πείνας μέσα στη φυλακή/ θα ‘ταν τιμή μου που ‘χασα, το γελαστό παιδί…». Είναι τιμή για τους Ιρλανδούς αγωνιστές να πεθαίνουν από βόλι Εγγλέζου και από απεργία πείνας. Και είναι ντροπή να σκοτώνεται ο αγωνιστής «… από όπλο αντάρτη που κρατάει ένα παιδί της Ιρλανδίας». Ο Κόλινς είχε αναδειχθεί σε ηγετική μορφή του απελευθερωτικού αγώνα των Ιρλανδών, και πίστευε ότι ο αγώνας αυτός έπρεπε να διεξαχθεί με ειρηνικά μέσα και σταδιακά βήματα.Η σφαίρα τον βρήκε ακριβώς γι’ αυτό που πίστευε.

Σήμερα στον δικό μας κόσμο, οι σφαίρες, ευτυχώς, δεν βγαίνουν από όπλα. Βγαίνουν όμως, κατά ριπάς, από στόματα και δημοσιεύματα «δικών μας». Αυτών που στη μάχη του «όλα ή τίποτα», θέλουν να φέρουν την ιστορία στα μέτρα τους, που αλλάζουν μικρές αλλά ουσιαστικές λεπτομέρειες για να εμφανίζονται αύριο σαν ήρωες.

*Ο Νίκος Σερβετάς είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα Documento. Το κείμενό του αυτό δημοσιεύτηκε πριν από μερικές ημέρες στην περιοδική έκδοση «Πόλις» που κυκλοφορεί ως Free Press στον Βύρωνα.