Γράφει η Τζένη Τσουπαροπούλου

Λίγο πριν το θάνατό του στις 3 Ιουνίου 1963, εξόριστος στη Μόσχα, ο ποιητής Ναζίμ Χικμέτ έγραψε το πρώτο και τελευταίο μυθιστόρημα της ζωής του, που στην ελληνική έκδοση βγήκε με αυτόν τον τίτλο: «Είναι όμορφη η ζωή, αδελφέ μου!»
Η βασανισμένη ζωή του Χικμέτ μια περιπέτεια, ένας συνεχής αγώνας, παρόλα αυτά δεν έχασε ποτέ την αισιοδοξία του, αντιθέτως την χάριζε απλόχερα παντού.

Πέντε λέξεις: ζωή, αγάπη, ειρήνη, ελπίδα, τραγούδι.

Ο ρομαντικός λυρισμός του Ναζίμ Χικμέτ δεν κρύβει νοήματα που πρέπει να ανακαλύψεις ανάμεσα στις γραμμές, αλλά χαρίζει λέξεις απλές, δυνατές, που φωνάζουν την βαρύτητά του νοήματός τους μέσα από την καθαρότητα της αλήθειας τους.

Για τη ζωή
Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά,
Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος,
Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα.
Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς.
Τὶς πιὸ ὄμορφες μέρες μας δὲν τὶς ζήσαμε ἀκόμα
Κι ἂχ ὅ,τι πιὸ ὄμορφο θά ῾θελα νὰ σοῦ πῶ
Δὲ στό ῾πα ἀκόμα.

Έτσι περιγράφει τη ζωή του, σε ένα αυτοβιογραφικό ποίημα που έγραψε το 1962 στο Ανατολικό Βερολίνο:
Γεννήθηκα στα 1902, δεν ξαναγύρισα στη γενέτειρά μου
δε θα ’θελα να ξαναγυρίσω.
Τριών χρονών, εγγονός του Πασά, βρισκόμουν στη Δαμασκό,
στα δεκαεννιά μου φοιτητής στη Μόσχα,
στα σαράντα εννιά πάλι στη Μόσχα
κι από τα δεκατέσσερά μου γράφω στίχους.
Άλλος ξέρει τα χόρτα ένα προς ένα,
άλλος ξέρει τα είδη όλων των ψαριών,
εγώ έμαθα κάθε είδος χωρισμού.
Άλλος γνωρίζει απ’ έξω όλα τα ονόματα των άστρων,
Εγώ έμαθα όλα τα ονόματα των πόθων
κι όχι μόνο τα ονόματα.

Για την αγάπη
Ο Χικμέτ είναι ερωτευμένος με τη ζωή, με τον άνθρωπο, με τους πόθους, με τον έρωτα, με τον αγώνα και με τα τραγούδια των ανθρώπων. Για αυτόν, δεν νοείται όραμα χωρίς αγάπη. «Είμαι η αγάπη από την κορυφή ως τα νύχια!», λέει.
Και όπως ο Κερέμ:

Να αγαπάμε κάθε μέρα λίγο περισσότερο,
Κάθε μέρα λίγο καλύτερα…

Για την ειρήνη
Το κορίτσι της Χιροσίμα
Εδώ και δέκα χρόνια εδώ καθόμουνα
στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε
κι είμαι παιδί τα εφτά δεν τα καλόκλεισα
μα τα νεκρά παιδιά δεν μεγαλώνουν.
(…)
Ω μη θαρείτε πως ζητάω για μένα τίποτα
Κανείς εμένα δεν μπορεί να με γλυκάνει
γιατί το παιδί που σαν εφημερίδα κάηκε
δεν μπορεί πια τις καραμέλες σας να φάει
Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας, ακούστε με
φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
έτσι που τα παιδάκια πια να μην σκοτώνονται
και να μπορούν να τρων τις καραμέλες.

Για την ελπίδα
«Μα εμένα η ελπίδα πια δε μου φτάνει,
εγώ δε θέλω να ακούω πια τραγούδια,
θέλω να τραγουδήσω…»

Για το τραγούδι
Τα τραγούδια των ανθρώπων
είναι πιο όμορφα από τους ίδιους
πιο βαριά από ελπίδα
πιο λυπημένα
πιο διαρκή.
Πιότερο απ’ τους ανθρώπους
τα τραγούδια τους αγάπησα.
Χωρίς ανθρώπους μπόρεσα να ζήσω,
όμως ποτέ χωρίς τραγούδια
μου ‘τυχε ν’ απιστήσω κάποτε
στην πολυαγαπημένη μου,
όμως ποτέ μου στο τραγούδι
που τραγούδησα για αυτήν
ούτε ποτέ και τα τραγούδια
μ’ απατήσανε.
Όποια κι αν είναι η γλώσσα τους
πάντοτε τα τραγούδια τα κατάλαβα.
Σ’αυτόν τον κόσμο τίποτα
απ’ όσα μπόρεσα να πιω
και να γευτώ
απ’ όσες χώρες γνώρισα
απ’ όσα μπόρεσα να αγγίξω
και να νιώσω
τίποτα, τίποτα
δε μ’ έκανε έτσι ευτυχισμένον
όσο τα τραγούδια…

Δεν βρίσκεται θαμμένος σε ένα κοιμητήρι χωριού στην Ανατολία με ένα Πλατάνι πάνω από το κεφάλι του όπως εκείνος ήθελε, αλλά εξόριστος στη Μόσχα. Κατάφερε όμως να πιστεύουμε βαθιά ακόμα ότι τα πιο όμορφα τραγούδια στη ζωή δεν τα έχουμε ακόμα τραγουδήσει, γιατί:

H ζωή είναι όμορφη!

Στην Piazza Verdi «Περπάτησε προς το Δίκαιο και το Αληθινό, πάλεψε για το Δίκαιο και το Αληθινό, κατάκτησε το Δίκαιο και το Αληθινό. Ναζίμ Χικμέτ»