Σημαντική πρόοδος στη γενετική ή τεράστιο ηθικό θέμα η δημιουργία δύο γενετικά μεταλλαγμένων ανθρώπων σε κινεζικό εργαστήριο;

Του Νίκου Σερβετά

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα www.koutipandoras.gr)

Διεθνής σάλος προκλήθηκε από την ανακοίνωση του Κινέζου καθηγητή Γενετικής Χι Γιανκούι, ο οποίος σύμφωνα με όλα τα δεδομένα έκανε το πρώτο βήμα για μια πορεία από την οποία δεν υπάρχει επιστροφή. Σε βίντεο που ανάρτησε στο YouTube ο Χ. Γιανκούι ισχυρίστηκε ότι έφερε στον κόσμο τους δύο πρώτους γενετικά μεταλλαγμένους ανθρώπους. Μετά την έντονη αντίδραση της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας η κυβέρνηση του Πεκίνου ανακοίνωσε ότι ήδη διεξάγονται έρευνες για τον εντοπισμό όσων ενεπλάκησαν και απαίτησε την αναστολή όλων των επιστημονικών δραστηριοτήτων σε αυτό τον τομέα.

Στο βίντεό του ο Χ. Γιανκούι ανέφερε ότι «τα δίδυμα κορίτσια γεννήθηκαν πριν από μερικές εβδομάδες» και με παρέμβασή του το γονίδιο CCR5 αφαιρέθηκε από το DNA τους προκειμένου να τα προστατεύσει μελλοντικά από τον ιό HIV. «Καταλαβαίνω ότι η δουλειά μου μπορεί να είναι αμφιλεγόμενη αλλά νομίζω ότι οι οικογένειες χρειάζονται αυτή την τεχνολογία και θα δεχτώ την κριτική που θα μου ασκηθεί».

Αντιδράσεις

Η Τζόις Χάρπερ, καθηγήτρια Γενετικής στο Πανεπιστήμιο UCL του Λονδίνου, σε άρθρο της αναφέρει ότι «εκτός από το ότι έως τώρα τίποτε απ’ όλα αυτά δεν έχει επαληθευτεί, η έρευνα αυτή είναι πρόωρη, επικίνδυνη και ανεύθυνη. Εάν είναι αλήθεια, πρόκειται για σημαντική πρόοδο στη γενετική επιστήμη, αλλά υπάρχουν πολύ σοβαρά προβλήματα. Πρώτον, η έρευνα δεν έχει δημοσιευτεί σε επιστημονικό περιοδικό ώστε να μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τις ακριβείς λεπτομέρειές της. Δεύτερον, γνωρίζουμε ότι μπορεί να υπάρχουν σημαντικά προβλήματα με τη χρήση της υπάρχουσας τεχνολογίας. Το κυριότερο είναι πως και άλλα τμήματα του γονιδιώματος μπορεί να έχουν υποστεί επεξεργασία, με άγνωστες συνέπειες».

Αρκετοί επιστήμονες θεωρούν ότι η πρακτική αυτή θα νομιμοποιηθεί μελλοντικά αλλά πρώτα απαιτείται η θέσπιση κανόνων και η οριοθέτηση τόσο της έρευνας όσο και των εφαρμογών της.

«Καθολική αποδοκιμασία»

Το Documento ζήτησε από την πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και αναπληρώτρια καθηγήτρια Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ Ελένη Ρεθυμιωτάκη το σχόλιό της για το θέμα: «Η γέννηση των δίδυμων παιδιών με τροποποιημένο γονιδίωμα στην Κίνα παραβιάζει την ισχύουσα νομοθεσία σε διεθνές επίπεδο. Το ελληνικό σύνταγμα προστατεύει τη γενετική ταυτότητα και ο νόμος για την ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή απαγορεύει την έρευνα σε γονιμοποιημένα ωάρια που θα εμφυτευτούν για να κυοφορηθούν. H γέννηση αντιτίθεται επίσης στις αρχές της βιοηθικής και της δεοντολογίας της επιστημονικής έρευνας. Ωστόσο, παρά την καθολική αποδοκιμασία των πρακτικών αυτών, χωρίς την τήρηση προϋποθέσεων οι χώρες που επιδιώκουν να ηγηθούν στον παγκόσμιο ανταγωνισμό ή να τον προφτάσουν χαμηλώνουν (ξεφορτώνονται) σαν βαρίδια ακόμη και τις στοιχειώδεις επιστημονικές και ηθικές προδιαγραφές (ethics dumping). Για αυτό τον λόγο πολλές εθνικές επιτροπές βιοηθικής, όπως η γαλλική και η γερμανική, καταδίκασαν δημόσια το περιστατικό και κάνουν έκκληση για ρύθμιση σε παγκόσμιο επίπεδο». 

Φασισμός με επιστημονικό μανδύα

Ο κάθε επιστήμονας ξεχωριστά μπορεί να πιστεύει ότι με τις ενέργειές του συμβάλλει δυναμικά στην ανάπτυξη και την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Είναι αλήθεια ότι στην «τρέλα» ορισμένων απ’ αυτούς οφείλουν, τουλάχιστον οι πολίτες του αναπτυγμένου κόσμου, ακόμη και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, τη μακροζωία τους.

Η χρήση όμως των επιστημονικών ανακαλύψεων ήταν πάντα το μεγάλο ζητούμενο της κοινωνίας των πολιτών. Για παράδειγμα, ο διάλογος για την ευθύνη αυτών που πήραν το επίτευγμα της διάσπασης του ατόμου και το εφάρμοσαν στην πυρηνική βόμβα ακόμη συνεχίζεται.

Η γέννηση των δίδυμων κοριτσιών στην Κίνα με μεταλλαγμένο DNA, όπως ισχυρίζεται ο δημιουργός τους, μας φέρνει μπροστά σε νέα δεδομένα καθώς το επίδικο πλέον είναι η ίδια η ζωή και κανένας δεν μπορεί να αποφασίζει γι’ αυτήν. Η κατασκευή ανθρώπων που δεν θα μπορούν να ελέγχουν τον εαυτό τους, που θα είναι «προγραμματισμένοι για δούλοι εργασίας 20 ωρών ή για πειραματόζωα νέων ερευνών», όπως είπε στο Documento διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας, δεν είναι απλώς θέμα διαλόγου στο πλαίσιο της επιστημονικής κοινότητας· είναι ευθύνη όλης της κοινωνίας.

Το «πλεονέκτημα στην αγορά» και οι «μάχες για το ποια χώρα θα βγει πρώτη μπροστά σε αυτό το ζήτημα», όπως επισήμανε ο ίδιος άνθρωπος, είναι ζητήματα που απασχολούν αρρωστημένα μυαλά με φασιστικές ιδέες και επιστημονικές γνώσεις. Καθώς, σύμφωνα με όλα τα δεδομένα, είναι ζήτημα χρόνου να βρεθούμε μπροστά σε έναν γεννητικά τροποποιημένο άνθρωπο, το βήμα από το οποίο δεν υπάρχει επιστροφή θα πρέπει να το κάνει η κοινωνία και όχι κάποιος «τρελός επιστήμονας».