Ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της οικονομίας κάθε χώρας, έτσι και της ελληνικής, τις εξαγωγές, εξετάζουν στο σημερινό δελτίο «7 Ημέρες Οικονομία» οι ειδικοί της τράπεζας Eurobank, όχι μόνο παρουσιάζοντας και αναλύοντας τα επίσημα στοιχεία του 2018, αλλά και εξετάζοντας το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον.
Αύξηση των ελληνικών εξαγωγών το 2018, προβληματισμός λόγω της αναμενόμενης επιβράδυνσης της ΕΕ-28 το 2019
Σύμφωνα με τα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό του ΑΕΠ (λόγοι ονομαστικών μεγεθών) ανήλθαν στο 33,0% το 2017 (17,8% αγαθά και 15,2% υπηρεσίες) από 22,1% το 2010 και 14,4% το 1995. Το αντίστοιχο μέγεθος των ελληνικών εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών ήταν 34,0% το 2017 (28,1% αγαθά και 5,9% υπηρεσίες) από 30,7% το 2010 και 22,7% το 1995. Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι η ελληνική οικονομία το 2017 εξήγαγε προς και εισήγαγε από χώρες της αλλοδαπής, αγαθά και υπηρεσίες των οποίων η αξία – σε τρέχουσες και σε σταθερές τιμές – αντιστοιχούσε σε μεγαλύτερο ποσοστό της αξίας της εγχώριας παραγωγής της, τόσο σε σύγκριση με το 2010 όσο και με το 1995. Συνεπώς, η λογιστική βαρύτητα του ρυθμού μεταβολής των εξαγωγών και των εισαγωγών στον ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας, είναι σήμερα αρκετά υψηλότερη σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 2010, πόσο μάλλον σε σύγκριση με τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ωστόσο, παραμένει αρκετά χαμηλότερη σε σχέση με τα αντίστοιχα μεγέθη της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28 Κρατών Μελών (εξαγωγές 45,7% και εισαγωγές 41,9% του ΑΕΠ) και της Ευρωζώνης (47,3% και 42,6% του ΑΕΠ).
Αξίζει να σημειωθεί ότι την περίοδο 2010-2017 η ενίσχυση των προαναφερθέντων μεριδίων των συνιστωσών δαπάνης του εξωτερικού τομέα οφείλεται σε έναν βαθμό στη συρρίκνωση της πίτας της εγχώριας παραγωγής, δηλαδή στην πτώση του ονομαστικού και του πραγματικού Ακαθαρίστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Επί παραδείγματι, την περίοδο 2010-2017 το ελληνικό ΑΕΠ μειώθηκε σωρευτικά κατά -20,3% ή -€45,8 δις σε τρέχουσες τιμές (-17,2% σε σταθερές τιμές) ενώ οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ενισχύθηκαν σωρευτικά κατά 19,0% ή €9,5 δις σε τρέχουσες τιμές (19,6% σε σταθερές τιμές). Η άνοδος του αριθμητή και η πτώση του παρονομαστή οδήγησαν στην αύξηση του μεριδίου των εξαγωγών κατά 10,9 ποσοστιαίες μονάδες (ΠΜ) του ονομαστικού ΑΕΠ (9,8 ΠΜ του πραγματικού ΑΕΠ). Για την ίδια περίοδο (2010-2017), οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών μειώθηκαν σωρευτικά κατά -11,7% ή -€8,2 δις σε τρέχουσες τιμές (-6,8% σε σταθερές τιμές) και ως εκ τούτου η αύξηση του μεριδίου τους κατά 3,3 ΠΜ του ονομαστικού ΑΕΠ (3,9 ΠΜ του πραγματικού ΑΕΠ) προήλθε αποκλειστικά από την επίδραση της πτώσης του παρονομαστή.
Πως κινήθηκαν οι ελληνικές εξαγωγές, εισαγωγές και τα αντίστοιχα ισοζύγια για το σύνολο του έτους 2018;
Στους Πίνακες 1 και 2 παρουσιάζουμε τα σχετικά στοιχεία για τους τομείς των αγαθών και των υπηρεσιών. Τα μεν πρώτα προέρχονται από τους λογαριασμούς εμπορευματικών συναλλαγών της ΕΛΣΤΑΤ, τα δε δεύτερα από τους λογαριασμούς του ισοζυγίου πληρωμών της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ). Τα παραπάνω στοιχεία είναι μη εποχικά διορθωμένα και σε τρέχουσες τιμές, δηλαδή σε ονομαστικούς και όχι σε πραγματικούς όρους.
Σύμφωνα με τους λογαριασμούς εμπορευματικών συναλλαγών της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), η ονομαστική αξία των ελληνικών εξαγωγών εμπορευμάτων αυξήθηκε σε ετήσια βάση κατά 15,8% ή €4.560,3 εκατ. το 2018 από 13,3% ή €3.398,1 εκατ. το 2017. Το 52,8% ή €2.408,9 εκατ. της παραπάνω ανόδου προήλθε από εμπορικούς εταίρους εκτός των κρατών μελών της ΕΕ-28 και το υπόλοιπο 47,2% ή €2.151,4 εκατ. από εμπορικούς εταίρους εντός των κρατών μελών της ΕΕ-28. Εξαιρώντας τις κατηγορίες, 1ον των ορυκτών καυσίμων και λιπαντικών και 2ον των πλοίων, πλοιαρίων και πλωτών κατασκευών, η ενίσχυση των ελληνικών εξαγωγών εμπορευμάτων διαμορφώθηκε στο 10,3% ή €2.030,1 εκατ. το 2018 από 7,2% ή €1.323,2 εκατ. το 2017 (το 69,9% της εν λόγω ετήσιας αύξησης προήλθε από χώρες εντός της ΕΕ-28).
Χρησιμοποιώντας τις παρατηρήσεις του αποπληθωριστή των εξαγωγών αγαθών των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών της περιόδου από το 1ο τρίμηνο 2018 μέχρι το 3ο τρίμηνο 2018 (η ανακοίνωση των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών του 4ου τριμήνου 2018 είναι προγραμματισμένη για τις 7 Μαρτίου 2019), η αύξηση του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών εμπορευμάτων το 2018 εκτιμάται στο 9,7% σε σταθερές τιμές από 6,0% το 2017. Όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 1, το 2018, παρά την επιβράδυνση του πραγματικού ρυθμού μεγέθυνσης της ΕΕ-28, αποτέλεσε μια από τις καλύτερες χρονιές των ελληνικών εξαγωγών αγαθών – σε όρους ετήσιας ποσοστιαίας μεταβολής – των τελευταίων 11 ετών. Εξάλλου η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας σε όρους δείκτη τιμών καταναλωτή συνεχίστηκε το 2018, βλέπε Σχήμα 2.
Σε ότι αφορά την εξαγωγική επίδοση των επί μέρους κατηγοριών εμπορευμάτων πλην των κατηγοριών των ορυκτών καυσίμων και λιπαντικών και των πλοίων, πλοιαρίων και πλωτών κατασκευών, τα αποτελέσματα είχαν ως ακολούθως το 2018: βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κυρίως κατά πρώτη ύλη, ετήσια αύξηση 13,3% ή €617,5 εκατ., χημικά προϊόντα και συναφή, 14,0% ή €429,7 εκατ., μηχανήματα και υλικό μεταφορών (πλην της κατηγορίας των πλοίων, πλοιαρίων και πλωτών κατασκευών), 12,4% ή €307,9 εκατ., τρόφιμα και ζώα ζωντανά, 5,6% ή €242,7 εκατ., διάφορα βιομηχανικά είδη, 9,7% ή €203,0 εκατ., λάδια και λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης, 21,6% ή €123,4 εκατ., πρώτες ύλες μη εδώδιμες, εκτός από καύσιμα, 6,1% ή €79,3 εκατ., είδη και συναλλαγές μη ταξινομημένα κατά κατηγορίες, 3,7% ή €19,7 εκατ. και ποτά και καπνός, 0,9% ή €6,8 εκατ.
Σε ότι αφορά την πορεία των εισαγωγών εμπορευμάτων, το 2018 καταγράφηκε ετήσια ονομαστική αύξηση 9,7% ή €4.854,2 εκατ. από 13,8% ή €6.100,1 εκατ. το 2017.4 Η άνοδος των εισαγωγών εμπορευμάτων ήταν υψηλότερη κατά €293,9 εκατ. σε σύγκριση με την αντίστοιχη ενίσχυση των εξαγωγών εμπορευμάτων και ως εκ τούτου το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου διευρύνθηκε – σε ετήσια βάση – κατά το ίδιο ποσό (από -€21.425,8 εκατ. το 2017 στα -€21.719,7 εκατ. το 2018). Πέραν της υψηλής, αν και πληθωριστικής, ενίσχυσης των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων και λιπαντικών (βλέπε υποσημείωση 3), ξεχωρίζει η μεγάλη πτώση των εισαγωγών πλοίων, πλοιαρίων και πλωτών κατασκευών. Αυτό το αποτέλεσμα προέρχεται σε έναν βαθμό από την υψηλή βάση του 2017, καθώς οι εισαγωγές της συγκεκριμένης κατηγορίας εμπορευμάτων από €1.941,4 εκατ. το 2016, ενισχύθηκαν στα €3.090,5 εκατ. το 2017 (αύξηση 59,2%) και το 2018 μειώθηκαν στα €1.301,9 εκατ. (πτώση -57,9%). Όπως έχουμε αναφέρει σε παλαιότερο τεύχος του δελτίου 7ημέρες ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, η μείωση των εισαγωγών πλοίων αντανακλάται στην πτώση των επενδύσεων παγίων μεταφορικού εξοπλισμού. Τέλος, ένα θετικό στοιχείο που εξάγεται για τις επενδύσεις παγίων μηχανολογικού εξοπλισμού και εξοπλισμού τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνίας, είναι ότι οι εισαγωγές μηχανημάτων και υλικού μεταφορών πλην της κατηγορίας των πλοίων, πλοιαρίων και πλωτών κατασκευών, αυξήθηκαν σε ετήσια βάση κατά 16,0% ή €1.307,0 εκατ. το 2018 από 4,1% ή €322,2 εκατ. το 2017.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ), οι ελληνικές εξαγωγές υπηρεσιών κινήθηκαν ανοδικά σε ετήσια βάση κατά 10,5% ή €3.524,8 εκατ. σε τρέχουσες τιμές το 2018 από 13,0% ή €3.866,2 εκατ. το 2017. Η κατηγορία των μεταφορών – κυρίως θαλάσσιες μεταφορές – είχε την υψηλότερη θετική συνεισφορά στην ενίσχυση του συνόλου των εξαγωγών υπηρεσιών το 2018, παρουσιάζοντας άνοδο 14,9% ή €2.156,0 εκατ. Ακολούθησαν οι ταξιδιωτικές υπηρεσίες με αύξηση 10,1% ή €1.482,5 εκατ. (από 10,8% ή €1.423,4 εκατ. το 2017), ενώ στις λοιπές υπηρεσίες (π.χ. κατασκευαστικές, ασφαλιστικές και συνταξιοδοτικές, χρηματοοικονομικές, λοιπές υπηρεσίες επιχειρηματικής δραστηριότητας και υπηρεσίες δημοσίου) σημειώθηκε πτώση -2,5% ή -€113,7 εκατ.
Στην πλευρά της χρέωσης των εξωτερικών συναλλαγών υπηρεσιών της ελληνικής οικονομίας, οι συνολικές εισαγωγές υπηρεσιών ενισχύθηκαν σε ετήσια βάση κατά 14,2% ή €2.215,6 εκατ. σε τρέχουσες τιμές το 2018 από 15,7% ή €2.120,1 εκατ. το 2017. Οι υπηρεσίες μεταφορών – θαλάσσιες και λοιπές μεταφορές – απέσπασαν τη μερίδα του λέοντος στην παραπάνω αύξηση του συνόλου των εισαγωγών υπηρεσιών το 2018, σημειώνοντας ενίσχυση 16,0% ή €1.523,7 εκατ. Στις λοιπές και τις ταξιδιωτικές υπηρεσίες καταγράφηκε άνοδος 10,2% ή €427,4 εκατ. και 13,9% ή €264,5 εκατ. αντίστοιχα.
Βάσει των παραπάνω μεγεθών, το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών ενισχύθηκε σε ετήσια βάση κατά €1.309,3 εκατ. το 2018. Στις επί μέρους κατηγορίες υπηρεσιών, τα πλεονάσματα των ισοζυγίων ταξιδιωτικών υπηρεσιών και μεταφορών αυξήθηκαν σε σύγκριση με το 2017 κατά €1.218,0 και €632,3 εκατ. αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά, το ισοζύγιο των λοιπών υπηρεσιών από πλεόνασμα το 2017 μετατράπηκε σε έλλειμμα το 2018, σημειώνοντας πτώση -€541,0 εκατ.
Εν κατακλείδι, οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, στηριζόμενες στους κλάδους του τουρισμού, των μεταφορών, των βιομηχανικών και χημικών προϊόντων και των τροφίμων, αποτέλεσαν βασικό μοχλό ενίσχυσης της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας το 2018. Επιπρόσθετα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη συνιστώσα των εισαγωγών, οι καθαρές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών της ελληνικής οικονομίας ενισχύθηκαν σε ετήσια βάση και είχαν θετική συνεισφορά στον ρυθμό μεγέθυνσης το 2018. Τέλος, η καταγραφείσα αύξηση των εισαγωγών σε κατηγορίες εμπορευμάτων πάγιου κεφαλαίου όπως μηχανολογικός εξοπλισμός και εξοπλισμός τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνίας, κρίνεται ως θετική από την οπτική γωνία της μεσομακροπρόθεσμης επίδρασής τους στην οικονομία.
Για το 2019 υπάρχουν αρνητικά ρίσκα για την πορεία των ελληνικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών λόγω της προβλεπόμενης μείωσης του ρυθμού μεγέθυνσης των εμπορικών μας εταίρων με υψηλά μερίδια επί του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών (βλέπε Σχήμα 1) και πτώσης του όγκου του διεθνούς εμπορίου. Όπως αναφέραμε στην πρώτη σελίδα του παρόντος τεύχους, η λογιστική βαρύτητα του ρυθμού μεταβολής των εξαγωγών (και των εισαγωγών) στον ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας, είναι σήμερα αρκετά υψηλότερη σε σχέση με το παρελθόν. Συνεπώς, η ποσοτική επίδραση από μια επιβράδυνση των εξαγωγών στην ετήσια ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού ΑΕΠ θα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με αυτή που θα είχε π.χ. το 2010 ή το 1995. Τέλος, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το προαναφερθέν αρνητικό ρίσκο για την πορεία των ελληνικών εξαγωγών, η προβλεπόμενη για το 2019 ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης (π.χ. λόγω της προγραμματισμένης δημοσιονομικής επέκτασης κατά 0,5% του ΑΕΠ και της σημαντικής αύξησης του δείκτη εμπιστοσύνης καταναλωτή) δύναται να οδηγήσει σε αύξηση των εισαγωγών και ως εκ τούτου σε διεύρυνση του εξωτερικού ελλείμματος εμπορευμάτων και σε συρρίκνωση του εξωτερικού πλεονάσματος υπηρεσιών.
