Τη δεύτερη δημόσια διαδικτυακή συζήτηση για την περίοδο 2020-21, με θέμα «Eίναι η Έκθεση Πισσαρίδη μία πρόταση για το μέλλον; Συζητώντας για ένα εναλλακτικό, προοδευτικό σχέδιο βιωσιμότητας & κοινωνικής δικαιοσύνης», πραγματοποίησε σήμερα, Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2020, το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ.

Στη συζήτηση, για την οποία υπήρξε έντονο ενδιαφέρον παρακολούθησης και διαδραστικότητα μέσω διατύπωσης ερωτήσεων από το κοινό, φιλοξενήθηκαν η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης και Επιστημονική Διευθύντρια του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Bάλια Αρανίτου, ο Ιστορικός, Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ Αντώνης Λιάκος, ο Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας του LSΕ Νίκος Μουζέλης και ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρώην Υπουργός Γιώργος Σταθάκης. Συντονιστής ήταν ο Γενικός Διευθυντής του ΕΝΑ, Παναγιώτης Σκευοφύλαξ.

Απούσες από την Έκθεση Πισσαρίδη οι ανισότητες

Στις μεγάλες προκλήσεις και τις δύο μεγάλες κρίσεις της εποχής, την πανδημία και την κλιματική αλλαγή έδωσε έμφαση ο Αντώνης Λιάκος, τονίζοντας ότι ζητούμενο είναι «η ανθεκτικότητα των ανθρώπινων κοινωνιών». Υπογράμμισε στη συνέχεια πως «χωρίς την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων και των ανισοτήτων δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτές οι μεγάλες κρίσεις ούτε να αναπτυχθεί η κοινωνία ως σύνολο».

Στο πλαίσιο αυτό, υποστήριξε ότι η Έκθεση Πισσαριδη είναι ανιστορική, αφού «η ίδια οικονομική κρίση με τις μεγάλες καταστροφές του παραγωγικού πλούτου και των θέσεων εργασίας παρουσιάζεται ως μία λευκή σελίδα» με συνέπεια το κείμενο της Έκθεσης «να εμφανίζεται ως συνέχεια των μνημονίων». Το σχέδιο Πισσαρίδη, σύμφωνα με τον κ. Λιάκο, δεν ανταποκρίνεται στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Ανάκαμψης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το ζήτημα των ανισοτήτων αφού «στην Έκθεση δεν περιλαμβάνει ούτε μία λέξη». Σημείωσε επίσης ότι προς την κατεύθυνση της αναπτυξιακής πορείας, η Έκθεση «χρησιμοποιεί εργαλεία οικονομικής σκέψης της περιόδου πριν από την κρίση του 2008, όπως η ευελιξία στην αγορά εργασίας, η περικοπή φορολογίας και δημοσίων δαπανών», επισημαίνοντας πως «η κύρια ιδέα της Έκθεσης είναι η ολοκληρωτική ελαστικοποίηση της προσφοράς εργασίας».

Έτσι, υπογράμμισε ότι στην παρούσα συγκυρία, «η οικονομική κρίση και η πανδημία αποτυπώνουν το χάρτη των ανισοτήτων, αλλά τις επιτείνουν», γεγονός που καθιστά την Έκθεση παρωχημένη.

Η Έκθεση Πισσαρίδη προκρίνει έναν αυταρχικό εκσυγχρονισμό, βασισμένο στους μηχανισμούς της αγοράς

Στο «βάρος που ρίχνει στην αγορά» και «στο νεοφιλελεύθερο χαρακτήρα» της Έκθεσης Πισσαρίδη έδωσε έμφαση ο Νίκος Μουζέλης. «Η έμφαση στην αγορά στη σημερινή συγκυρία είναι λανθασμένη, αφού μετά την κρίση του 2008 στην Ελλάδα και στην ΕΕ το κράτος παίζει κεντρικό ρόλο στο χώρο των υποδομών, της υγείας, της εκπαίδευσης κ.α.» υπογράμμισε, προσθέτοντας ότι «με την πανδημία ο ρόλος του κράτους εντάθηκε, εξέλιξη που θα συνεχιστεί και μετά την πανδημία». Συνεχίζοντας έτσι τη συλλογιστική του Αντώνη Λιάκου που τόνισε ότι «στην Έκθεση Πισσαρίδη υπάρχει η αντίληψη του Κράτους ως “νυχτοφύλακα”», επισημαίνοντας ότι δεν μπορούμε να επιστρέψουμε σήμερα σε αυτή την ιδέα του 19^ου αιώνα..

Τούτων δοθέντων, είναι «εκτός τόπου και χρόνου στη σημερινή συγκυρία», σημείωσε για την Έκθεση ο Νίκος Μουζέλης. Υπογράμμισε μάλιστα ότι αυτή δεν ασχολείται με το ζήτημα μιας προοδευτικής μεταρρύθμισης και το ποιοι θα μπορούσαν να είναι οι φορείς της, αφού δεν αναφέρεται σε συλλογικά υποκείμενα. «Η ταξική διάσταση δεν εμφανίζεται. Τα συνδικάτα εμφανίζονται να μην παίζουν κανένα ρόλο στη διαδικασία των μεταρρυθμίσεων, το “αόρατο” χέρι της αγοράς ορίζει τα πάντα» τόνισε, λέγοντας ότι στην Έκθεση, κυριαρχεί η προσέγγιση Χάγιεκ και Φρίντμαν. «Πρόκειται για έναν εκσυγχρονισμό που είναι λιγότερο δημοκρατικός και περισσότερο αυταρχικός, έναν εκσυγχρονισμό που βασίζεται στους αυτόματους μηχανισμούς της αγοράς, με τους πολίτες να εμφανίζονται ως παθητικά υποκείμενα της αγοραίας λύσης» είπε χαρακτηριστικά, κάνοντας και αυτός μνεία, μεταξύ άλλων, στην έλλειψη αναφοράς στο ζήτημα των ανισοτήτων.

Ιδεολογική η Έκθεση Πισσαρίδη

Η Βάλια Αρανίτου, στην εισήγησή της, έκανε λόγο για τη βαθιά ιδεολογική διάσταση της Έκθεσης Πισσαρίδη. Χαρακτήρισε την Έκθεση ως «ανιστορική, βαθιά ιδεολογική, με ταξικό πρόσημο, παραγωγό στερεότυπων για την ελληνική οικονομία και κοινωνία». Πρόσθεσε, δε, ότι πρόκειται για ένα στατικό κείμενο, «αποστειρωμένο και αποκομμένο από τις εξελίξεις στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό» από το οποίο απουσιάζει ο διάλογος με την κοινωνία, τους μικρομεσαίους κ.ά. Υπογράμμισε ότι «η Έκθεση αγνοεί την παραγωγική διάσταση των δημοσίων αγαθών και τη θέση τους στην αναπτυξιακή διαδικασία, τόσο σε όρους ανταγωνιστικότητας όσο και σε όρους παραγωγικότητας».

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων τόνισε ότι την Έκθεση «τη διαπνέει η αμφιβολία και η υποτίμηση των ”μικρών”» αφού «τους εμφανίζει ως αντιπαραγωγικούς» όταν στην πραγματικότητα, με βάση τα στοιχεία που περιλαμβάνει η ίδια η Έκθεση, το επιχείρημα αυτό καταρρίπτεται. Μεταξύ άλλων, η Βάλια Αρανίτου ανέφερε ότι η κατάρτιση και η συνεχής εκπαίδευση του προσωπικού -που αναφέρονται με έμφαση στην Έκθεση- «δεν μπορούν να θεωρηθούν ως φάρμακο διαρκείας κατά της ανεργίας αλλά ένα αναπτυξιακό εργαλείο βελτίωσης των παραγωγικών δυνάμεων».

Η κυρία Αρανίτου επισήμανε ακόμη ότι η παραγωγικότητα συνδέεται με την αύξηση των επενδύσεων και γι’ αυτό «πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση στις δημόσιες επενδύσεις ώστε να ακολουθήσουν και οι ιδιωτικές».

Η Έκθεση Πισσαρίδη δεν συλλαμβάνει την αλλαγή παραδείγματος που κινητοποίησαν οι διαδοχικές κρίσεις

Ο Γιώργος Σταθάκης στάθηκε στην αλλαγή οικονομικού παραδείγματος που σηματοδοτεί η πανδημική κρίση θέτοντας το δίλημμα της νέας εποχής. «Οι δύο διαδοχικές κρίσεις, του 2008 και του 2020, έχουν φέρει στο προσκήνιο μία σειρά από θέματα που, θα τολμούσα να πω, ότι σχεδόν δημιουργούν αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις και στις λύσεις που μπορούμε να προκρίνουμε» ανέφερε, σημειώνοντας ότι μέχρι το 2008 κυριαρχούσαν η απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, της αγοράς εργασίας και των χρηματαγορών, καθώς και η «χρηματιστηριοποίηση» ενός μεγάλου μέρους των λειτουργιών του κράτους, όπως τα ασφαλιστικά συστήματα. Για την τελευταία προσέγγιση, που υποστηρίζει η Έκθεση Πισσαρίδη, η χρεοκοπία των ασφαλιστικών ταμείων θέτει τις ιδέες περί κεφαλαιοποίησης του ασφαλιστικού συστήματος ως ξεπερασμένες.

Αναφερόμενος κι εκείνος στο ζήτημα των ανισοτήτων, υπογράμμισε ότι έχουν απόλυτη οικονομική λειτουργία, αφού «διαμορφώνουν εύθραυστες συνθήκες στην οικονομία». Ο κ. Σταθάκης ανέφερε στη συνέχεια ότι «το καθολικό κοινωνικό, αναδιανεμητικό κράτος επανέρχεται με εμφατικό τρόπο και η Έκθεση να αδυνατεί να συλλάβει τη διάσταση αυτή». Θέτοντας το βασικό δίλημμα της νέας περιόδου για την Ελλάδα, στο πλαίσιο μίας προοδευτικής απάντησης, υπογράμμισε ότι ζήτημα είναι πλέον η ανάπτυξη «με διεύρυνση ή μείωση ανισοτήτων, με το κράτος απ' έξω ή με τη στήριξή του».

Όλη η διαδικτυακή συζήτηση που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ σε βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=5K85Cw2pmy0&feature=emb_title

Σε συνέχεια και τη σημερινής εκδήλωσής του, το ΕΝΑ, την Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου θα εγκαινιάσει μια νέα ενότητα στην ιστοσελίδα του, που θα αφορά στη συζήτηση για ένα εναλλακτικό, προοδευτικό σχέδιο βιωσιμότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, με αφορμή τη δημοσίευση της Έκθεσης Πισσαρίδη.